O hipotece odwróconej możemy mówić w dwóch ujęciach: sprzedażowym i kredytowym. Model sprzedażowy to inaczej renta dożywotnia oferowana w Polsce przede wszystkim przez fundusze hipoteczne. W tym wypadku, w zamian za przekazanie prawa własności do nieruchomości, senior otrzymuje świadczenia pieniężne aż do swojej śmierci i może dożywotnio zamieszkiwać swoje lokum. Model kredytowy hipoteki odwróconej niestety nie istnieje w Polsce w praktyce. To usługa, którą mogłyby oferować banki na mocy ustawy o odwróconym kredycie hipotecznym, ale dotychczas żaden nie zdecydował się na takie rozwiązanie. Od czego zależy wysokość świadczeń w przypadku renty dożywotniej?
Przypomnijmy, że renta dożywotnia, czyli hipoteka odwrócona w modelu sprzedażowym funkcjonuje w Polsce od ponad dziesięciu lat. Jest to rozwiązanie skierowane do osób 65+, które posiadają nieruchomość na własność i w zamian za przekazanie prawa do jej własności będą pobierać świadczenia pieniężne do końca życia. Wysokość renty dożywotniej zależy od kilku czynników. Przede wszystkim wartości posiadanej nieruchomości, płci świadczeniobiorcy oraz jego wieku. Z danych Związku Przedsiębiorstw Finansowych wynika, że średnia wartość renty dożywotniej to 1000 zł miesięcznie, ale Robert Majkowski, Prezes Funduszu Hipotecznego DOM podkreśla, że zdarzają się również renty w wysokości 3000 zł, a nawet 5000 zł. Wszystko zależy od konkretnego przypadku. Często mówi się, że osoby prywatne, które podpisują z seniorem umowę dożywocia proponują wyższą rentę dożywotnią aniżeli profesjonalne instytucje. Warto zatem wyjaśnić jak taka renta jest wyliczana i jakie ryzyka są brane pod uwagę.
– Najważniejszą kwestią jest bezpieczeństwo beneficjenta, czyli osoby, która będzie otrzymywała świadczenia do końca swojego życia. Może się zdarzyć, że taka osoba przeżyje 20 lat, ale równie dobrze może jeszcze żyć 35 lat i wciąż pobierać rentę dożywotnią. Dlatego szacując takie zobowiązanie trzeba wziąć pod uwagę dużo czynników. Często czytamy w mediach, że umowy zawierane indywidualnie, przez osoby prywatne, np. seniora i jego sąsiada, nie są dotrzymywane. Trzeba podkreślić, że osoby prywatne niejednokrotnie mają dobre chęci i chcą wspierać seniorów finansowo, ale nie zdają sobie sprawy, że wzięcie na siebie tak długofalowego zobowiązania może być ryzykowne. Nie każdy jest w stanie przewidzieć jak będzie wyglądała jego sytuacja finansowa za 5, 10, czy 15 lat, a co dopiero unieść stałe wypłaty dla seniora i to w długiej perspektywie czasu – dodaje Robert Majkowski, Prezes najstarszego i największego funduszu hipotecznego w Polsce.
Odwrócony kredyt hipoteczny, który mogłyby oferować banki, nie istnieje w Polsce w praktyce, gdyż dotychczas żaden bank nie wprowadził go do swojej oferty.
Kilka niewiadomych, które wpływają na kalkulację
W przypadku hipoteki odwróconej w modelu sprzedażowym wyliczenia renty dożywotniej jest dosyć skomplikowane, a usługodawca musi zobowiązać się do spełniania szeregu świadczeń na rzecz świadczeniobiorcy. Największa trudność wynika z nieograniczonego w czasie terminu wypełniania świadczeń oraz nieograniczonego w czasie prawa do korzystania z nieruchomości przez beneficjenta. Skutkuje to tym, że nie jest znana łączna wysokość świadczeń, jakie fundusz hipoteczny będzie musiał spełnić, nieznany jest również moment, kiedy fundusz będzie mógł zbyć nieruchomości, z której przestanie korzystać dożywotnik. Tym samym, nie jest wiadome i nie można dokładnie określić przyszłej wartości, ceny nieruchomości, z której fundusz pokryje wszystkie powstałe w trakcie trwania umowy koszty. Dodatkowo w tej kalkulacji należy uwzględnić wartość pieniądza w czasie, gdyż wypłacone świadczenia i poniesione koszty zostaną pokryte z nieruchomości w nieznanej przyszłości. Warto pamiętać, że przeważnie fundusze hipoteczne waloryzują wysokość wypłacanych świadczeń wskaźnikiem inflacji.
Wartość pieniądza w czasie
Wartość pieniądza w czasie i związane z tym mechanizmy warto wyjaśnić na podstawie pożyczki. Jeśli założymy, że koszt pieniądza w czasie wynosi 7,2 proc. w skali roku, a przysłowiowy Kowalski pożycza 100 tysięcy złotych, to po dziesięciu latach będzie miał do oddania ponad 200 tysięcy złotych. Oznacza to, że 100 tysięcy zł stanowić będzie właśnie koszt pieniądza w czasie. Po szesnastu latach ten koszt urośnie do ponad 200 tysięcy złotych i Kowalski będzie miał do oddania 304 tysiące złotych.
Wróćmy teraz do renty dożywotniej. Biorąc pod uwagę dane Głównego Urzędu Statystycznego z lipca 2021 roku kobieta w wieku 68 lat ma przed sobą – statystycznie – 17 lat życia. Tyle wynosi oczekiwana długość życia przeciętnej mieszkanki miasta w tym wieku. Jeżeli jej nieruchomość jest warta 300 tysięcy złotych, przy koszcie pieniądza w czasie 7,2 proc. w skali roku, łączna suma świadczeń pieniężnych wypłaconych z tytułu renty dożywotniej, w okresie 17 lat, które prognozuje do wypłaty fundusz hipoteczny w kwocie 100 tysięcy przekroczy wartość nieruchomości.
Fundusze hipoteczne w swoich wyliczeniach muszą brać pod uwagę wiele zmiennych. Oceniając wysokość renty warto mieć na uwadze, że im większy jest stosunek świadczenia do wartości nieruchomości, tym większe jest ryzyko takiej transakcji. Aby zapewnić, że wypłaty będą stabilne, bezpieczne i regularne, to przy obecnych stopach procentowych szczególnie ostrożnie należy podchodzić do ofert rent dożywotnich, w których suma świadczeń w prognozowanej długości życia beneficjenta przekracza 50 proc. wartości nieruchomości.
